مشهد رضوی در عصر میرزاتقی‌خانی
تاریخ انتشار: ۱۹ دی ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۴۸۳۵۶۲
میرزاتقی‌خان ملقب به امیرکبیر که امروز سالروز شهادت او است، کمتر از چهار سال منصب صدراعظمی را در ایران برعهده داشت، اما خدمات وی به کشور چنان گسترده و شایسته بود که شهرت آن تا امروز در حافظه تاریخی ایرانیان باقی مانده و از امیرکبیر شخصیتی محبوب و درخور اعتنا در تاریخ معاصر ساخته‌است. میرزاتقی‌خان، فرزند کربلایی قربانعلی، آشپز مخصوص قائم‌مقام فراهانی بود که پس از کشف استعدادش توسط آن دولتمردِ ادیب، تحت مراقبت و آموزش‌های قائم‌مقام قرار گرفت و مسئولیت‌های مهمی همچون مذاکرات تعیین حدود مرزی با عثمانی در جریان معاهده مشهور «ارزنةالروم» به وی سپرده‌شد و میرزاتقی‌خان با لیاقت و کاردانی از پس این مأموریت‌ها برآمد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
مشهد در دوره صدارت امیرکبیر
در آغاز صدارت امیرکبیر، مشهد یکی از سخت‌ترین دوره‌های خود را در تاریخ معاصر از سر می‌گذراند. حسن‌خان سالار، فرزند الله‌یارخان آصف‌الدوله، نواده فتحعلی‌شاه و پسردایی محمدشاه، شورشی را در خراسان به راه انداخت که پنج سال دوام آورد. در این دوره مردم مشهد آسیب فراوان دیدند و بسیاری از بخش‌های اماکن متبرکه و خزانه نذورات حرم مطهر رضوی، دستخوش تخریب و تاراج شد. در این شورش که انگلیسی‌ها نقشی محوری در آن داشتند، سیاست تجزیه و جدایی خراسان از ایران مدنظر بود. میرزاتقی‌خان در همان ابتدای صدارت کوشید این شورش دامنه‌دار را به سرعت مهار کند. به همین دلیل، حسام‌السلطنه را با نیروی کافی به مشهد فرستاد. با این حال، جنگ با حسن‌خان سالار، جنگی فرسایشی بود و مدتی به طول انجامید، اما در نهایت با سرکوب وی، امنیت به خطه خراسان و شهر مقدس مشهد بازگشت و این را باید مهم‌ترین خدمت میرزاتقی‌خان امیرکبیر به مشهد رضوی و زائران و مجاوران حرم مطهر بدانیم.
نیابت تولیت آیت‌الله بالاخیابانی
پیش از آغاز فتنه سالار در خراسان و شهر مشهد، نیابت تولیت آستان مقدسه با میرزاموسی‌خان وزیر، برادر قائم‌مقام فراهانی بود و اصولاً حضور و حیات وی در مشهد سبب شد فتنه سالار چند صباحی دیرتر آغاز شود. با درگذشت وی، آصف‌الدوله که با دربار قاجار پیوند خویشاوندی داشت، درخواست کرد حکم نیابت تولیت به نام وی صادر شود، اما چنین نشد و به جای وی، حاجی میرزا عبدالله خوئی را به عنوان نایب‌التولیه آستان‌قدس معرفی کردند. برخی مورخان آستان‌قدس مانند «احتشام کاویانیان» این اقدام را از مقدمات و دلایل شورش سالار می‌دانند. میرزا عبدالله خوئی، طی دو سال بعد یعنی تا سال 1264ق، با آصف‌الدوله و پسر کج‌رفتار وی مماشات کرد، اما این مماشات و سیاست «کج‌دار و مریز» عاقبت به قیمت جانِ نایب‌التولیه تمام شد و عوامل سالار، وی را در ورودی مسجد گوهرشاد به قتل رساندند. به این ترتیب، تا پایان سال 1266ق، عملاً آستان‌قدس رضوی در دست سالار باقی‌ماند و خسارات بسیار دید. پس از سرکوب فتنه او و نجات مردم مشهد، امیرکبیر آیت‌الله حاج شیخ محمدرحیم بالاخیابانی را که از علمای نامدار مشهد در آن دوره بود، به نیابت تولیت آستان‌قدس رضوی منصوب کرد. او تنها عالمی بود که در دوره قاجار به این سمت منصوب شد و توانست در دوران تولیت خود، بسیاری از تخریب‌های دوره شورش سالار را ترمیم کند و وضعیت آستان‌قدس و اداره حرم مطهر رضوی را به حال سابق بازگرداند. با این حال، وقتی امیرکبیر گرفتار فتنه بدخواهان داخلی و خارجی و از صدارت برکنار شد، شیخ محمدرحیم بالاخیابانی را هم از تولیت برکنار کردند و به جای وی عبدالباقی منجم‌باشی را به این مقام گماشتند. انتصاب آیت‌الله بالاخیابانی به مقام نیابت تولیت آستان‌قدس نشان از نوع نگاه امیرکبیر به مقوله واگذاری مسئولیت‌ها دارد؛ او به‌شدت معتقد بود سپردن این کار سترگ به علمای اعلام که بر اجزای شریعت تسلط ویژه دارند، می‌تواند اسباب رونق خدمت به زائر و مجاور و تکریم جایگاه بی‌بدیل بارگاه منور رضوی را فراهم کند.
درباره سند و نشانِ مُهر امیرکبیر
اما سندی موجود در مجموعه اسناد آستان‌قدس رضوی که بر آن مُهر امیرکبیر نقش بسته، سندی است مربوط به ذی‌القعده سال 1266ق و در بحبوحه سرکوب شورش سالار که از منظر نظامی ماهیتی لُجستیکی و پشتیبانی دارد. در بالای این سند شرحی به این مضمون مشاهده می‌کنیم: «عالی‌جنابان حکام و مباشرین عرض راه از دارالخلافه قاهره الی ارض اقدس را مرقوم می‌گردد چون غایب و فراری افواج قزوین مأمور و روانه خراسان هستند، می‌باید در هر یک از منازل عرض راه سیورسات ی‌کروزه آن‌ها را موافق تفصیل ذیل کارسازی [نمایند].» منظور از واژه «سیورسات» آذوقه و خواروبار مورد نیاز سپاهیان است که باید توسط مخاطبان نامه تأمین می‌شد. در پشت سند، مُهر میرزاتقی‌خان امیرکبیر قابل مشاهده است که بر آن این عبارت نقش بسته: «لااله الا الله الملک الحق المبین / محمدتقی عبده».
جواد نوائیان رودسری
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: امیرکبیر مرکز اسناد آستان قدس رضوی میرزاتقی خان نیابت تولیت آستان قدس
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۴۸۳۵۶۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اهدای خون در خراسان رضوی هفت درصد رشد کرد
مصطفی مهدوی ارفع گفت: ۲۱۱ هزار و ۱۸۴ داوطلب پارسال به مراکز اهدای خون خراسان رضوی مراجعه کردند که از این تعداد ۱۶۰ هزار و ۹۴۱ نفر موفق به اهدای خون شدند.
وی با بیان اینکه ۵۳ درصد از داوطلبان اهدای خون خراسان رضوی «مستمر» هستند، ادامه داد: اهدا کننده مستمر خون به کسی گفته می‌شود که حداقل ۲ بار در سال خون اهدا کند و این تعداد در سال گذشته بیش از ۸۵ هزار و ۸۱۸ نفر در استان گزارش شده است.
مسوول اداره روابط عمومی انتقال خون استان خراسان رضوی بیان کرد: بیش از ۲۹ درصد اهدا کنندگان خون استان در این بازه زمانی «با سابقه» و حدود ۱۸ درصد اهداکننده «بار اولی» هستند.
وی با بیان اینکه در کشور‌های توسعه یافته زنان نیمی از اهداکنندگان خون را شامل می‌شوند، افزود: بانوان سال گذشته ۵.۳۵ درصد معادل هشت هزار و ۶۱۵ نفر از اهداکنندگان خون استان را تشکیل داده اند.
مهدوی ارفع افزود: شاخص اهدای خون ۲۷.۲۸ نفر به ازای هر هزار نفر جمعیت کشور است.
هم‌اکنون ۱۴ پایگاه انتقال خون در مشهد و دیگر شهر‌های خراسان رضوی فعالیت دارند که از این تعداد ۶ پایگاه امام رضا (ع)، شهید سلیمانی، شهید کریمی، سناباد، امید و مهر در مشهد و پنج پایگاه در شهر‌های سبزوار، تربت‌حیدریه، نیشابور، قوچان و گناباد استقرار دارند و ۲ مرکز اهدای خون نیز در شهرستان‌های تربت‌جام و کاشمر فعال است.
استان ۶ میلیون و ۸۰۰ هزار نفری خراسان رضوی، سومین تولیدکننده خون در کشور پس از استان‌های تهران و فارس است.
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»